besin alerjileri
besin alerjileri ve intoleransı

Besin alerjisi, her yaşta ortaya çıkabilen ve genetik ya da çevresel olmak üzere pek çok faktör sebebiyle gelişen farklı sorunlardır. Özellikle aile öyküsünde alerjik reaksiyonların bulunması çocukları besin alerjileri bakımından risk faktörü haline getirir. Besin alerjisinin tedavisinde en önemli basamağın ne olduğunuz sorarsanız, doğru beslenme alışkanlıklarını sürdürmektir.

Besin Alerjileri Nelerdir, Neden Olur?

Vücudun herhangi bir besine karşı bağışıklık sistemi aracılığıyla reaksiyon göstermesi durumu besin alerjisidir. Buna göre her yaştan ve cinsiyetten insanda gözlenen besin alerjileri, vücudun belirli besinlerdeki proteinleri yabancı madde olarak algılamasından kaynaklanır ve vücutta farklı semptomlara neden olur. Özellikle kan ve deri testleriyle tanılanan bu alerjilerde ilgili besini tüketmemek ve özenli bir diyet günlüğü uygulamak gerekir.

Çocukluk çağı beslenmesi sorunlarından birisi besin alerjileridir. Özellikle ek gıdalara geçince daha çok ciltte ürtiker, kızarıklık, ya da egzama şeklinde görürüz. Bu alerjilerin zamanla yani yaş ilerledikçe geçme olasılığı vardır. Bu nedenle belirli aralıklarla hastalara yükleme testi uygulanarak düzeme olup olmadığı gözlemlenmelidir. Süt, buğday, soya ve yumurta alerjileri yıllar genellikle geçicidir. Ancak söz konusu alerji unsuru kuruyemiş, kabuklu deniz ürünleri ve balık ise düzelme çok enderdir.

Anafilaktik reaksiyon en önemli sonuçlarındandır. Bu noktada besin alerjilerinde korunma önlemlerinin riskli hastalarda titizlikle uygulanması gerekmektedir.

En sık karşılaşılan besin alerjilerinden bazıları şunlardır:

  • İnek sütü
  • Yumurta akı
  • Yer fıstığı, ceviz, fındık
  • Buğday
  • Bezelye, fasulye
  • Etler
  • Deniz ürünleri
  • Domates
  • Sert çekirdekli meyveler
  • Hardal, susam
  • Soya
  • Bal
  • Katkı maddeleri

Her toplumda beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak farklı alerjiler gözlenebilir. Toplumumuzda özellikle çocukluk döneminde inek sütü, yumurta, yağlı tohumlar, buğday ve meyve gibi besinlere karşı alerjik reaksiyon oranı yüksektir. Yetişkinlerde ise daha çok balık, kabuklu deniz ürünleri ve kabuklu yemiş alerjileri gözlenir.

Besin Alerjileri Belirtileri Nelerdir?

Farklı besin alerjileri, vücuttaki farklı doku ve organı etkileyebilir. Bu nedenle ortaya çıkan semptomlar kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve şu şekilde sıralanır:

  • Deride yanma, kaşıntı, karıncalanma, sivilce, su toplaması veya kırmızı leke oluşumu
  • Dudak ve göz kapaklarında şişkinlik
  • Burun tıkanıklığı, hapşırık ve öksürük
  • Nefes darlığı, göğüs sıkışması ve hırıltı
  • Görme bulanıklığı, göz sulanması ve seyirmesi
  • Burun ve damak kaşıntısı, geniz akıntısı ve yutma güçlüğü
  • Baş dönmesi, bayılma
  • Tansiyon düşüklüğü
  • Hızlı nabız
  • Ateş, üşüme ve titreme
  • Halsizlik, yorgunluk
  • Kas ağrısı
  • Baş ağrısı
  • Göğüs ve sırt ağrısı
  • Karın ağrısı ve kramp
  • Sersemlik ve sürekli uyku hali
  • Sık ve ağrılı idrar
  • Kanlı ishal, kilo verme
  • Küçük çocuklar için besini reddetme

Ayrıntılı olarak beslenme günlüğü tutmak tanısal konulmasını genellikle kolaylaştırır.

Besin Alerjileri Diyet Tedavisi

Besin alerjilerinde tek ve kesin bir tedavi yoktur, ancak intoleransa sebep olan besinden kaçınmak ve soruna uygun bir beslenme programı uygulamak reaksiyonların ortadan kaldırılmasını sağlar. Özellikle çocuklarda ortaya çıkan besin alerjileri ihmal edilmemelidir. Bu alerjilerden bazıları zaman içinde kendiliğinden kaybolurken, bazıları yetişkinlik döneminde de devam eder. Teşhis edilen alerjiler, uygun bir diyet programının yazılması aynı zamanda beslenme düzeninin yenilenmesiyle birlikte tedavi edilebilir. 

İnek Sütü

Süt ve ürünleri D vitamini ve kalsiyum yönünden zengindir. Bu özelliğinden dolayı süt ürünleri hem çocuklarda, hem de yetişkinlerde kemik sağlığı açısından oldukça önemlidir. Süte alerjisi olan kişilerde ek takviyelerin ve vitaminlerin alınması kemik gelişimini olumlu yönde etkiler. Tüketilmemesi gerekenler ise şunlardır:

  • Bütün süt çeşitleri
  • Kefir, ayran, yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri
  • Süt ve ürünleriyle yapılan içecek ve yiyecekler
  • Kahve kreması, süt tozu
  • Sütlü tatlıların tümü
  • Tereyağı ve tereyağı içerikli gıdalar
  • Süt ve yoğurtla hazırlanan çorbalar
  • İçinde süt bulunan paketli gıdalar

Besin etiketinde dikkat edilmesi gerekenler; Yapay tereyağ aroması, tereyağ, süt, süt tozu, yoğurt, peynir, kazeinat (Ca, amonyum, K, Na), kazein, hidrolizat (kazein, süt proteini, protein, whey), keçi sütü, laktalbümin, laktoglobulin, laktüloz, whey, çikolata ve ek olarak margarindir.

Yumurta Akı

Yumurta besin alerjileri genellikle yumurta akına karşı gelişir ve çocuklarda yetişkinlere oranla daha sık gözlenir. Bebeklerin 1 yaşından önce yumurta ile beslenmemesi ve yumurta tüketimine yavaş yavaş başlanması önerilir. Alerji belirtilerinin ortaya çıkmasıyla birlikte tüketimin durdurulması gerekir. Bebeklerde gözlenen bu sorun genellikle yıllar içinde etkisini kaybeder, ancak devam etmesi durumunda yumurta ve içeriğinde yumurta bulunan gıdaların besin programından çıkarılması gerekir.

Tahıllar

Bu grup alerjiler yaygın olarak buğday ve mısırdan kaynaklanır. Ancak özellikle buğday temel gıda ürünlerinin başında gelir ve diyetten çıkarılması nedeniyle B vitamini eksikliğine yol açar. Aynı zamanda buğday ürünleri şeker hastalığı (diyabet) için koruyucu ve kalp rahatsızlıklarını önleyicidir. Bu nedenle bu grup alerjilerde ek takviyelerin alınması ve şu besinlerin tüketilmemesi gerekir:

  • Buğday, arpa, mısır, yulaf ve çavdar
  • Unlu mamüller
  • Bulyonlar
  • Salam, sucuk gibi şarküteri ürünleri
  • Maltlı bira ve maltlı içecekler
  • Gluten, nişasta
  • Kraker, kek ve bisküvi türü paketli gıdalar

Yağlı Tohumlar

Bu grubun alerjenleri fındık, fıstık, badem, hindistan cevizi gibi farklı tohumlardır. Alerjinin etkileri genellikle bu besinlerin tüketilmesiyle ortaya çıkar, bu nedenle besin programından çıkarılması gerekir.

Balık ve Kabuklu Deniz Ürünleri

Deniz ürünlerinden kaynaklanan besin alerjileri bu ürünlerin tüketilmesinin dışında, sadece koklama ve dokunma nedeniyle de ortaya çıkma riski vardır. Özellikle reaksiyona sebep olan ürünler ise ton balığı, levrek, somon, karides ve yengeçtir.

Meyveler

Meyve alerjileri herhangi bir meyveden kaynaklanabilir. Genellikle çocuklar elma, armut, çilek, karpuz ve sert çekirdekli meyvelere karşı daha duyarlıdır. Erken dönemde meyve tüketimi çocukların çeşitli semptomlar göstermesine neden olabilir. Bu tip meyve alerjilerinde ek vitamin takviyesi kullanmak gelişme sorunlarının önlenmesinde etkilidir. Ayrıca çoğu durumda bu besinlerin pişirilerek yenmesi alerjiye neden olmaz, çünkü meyve-sebze proteinleri ısıya karşı dayanıksızdır. Bu kişilerde meyveler beslenme programına pişirilerek ya da konserve halde dahil edilebilir.

Bütün bunlara ek olarak etler, baklagiller, çeşitli sebzeler ve baharatlara karşı da alerji oluşabilir. Besin alerjilerinin tedavisinde en temel nokta, alerjinin kesin kaynağını öğrenmek ve uzman önerisiyle birlikte buna yönelik bir beslenme programı uygulamaktır. Aynı zamanda gerekli vitamin ve ek takviyelerin kullanılması da önemlidir.

UYARI: Bu İnternet Sitesi içeriğinde yer alan makale ve yazılar Diyetisyen Özge Bayraktar’a ait olup 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. Kaynak göstermeden kullanılamaz.

Yorum Yap