FODMAP Diyeti Nedir? Düşük FODMAP Diyeti Nasıl Uygulanır?

Düşük FODMAP diyeti, besinlerdeki kısa zincirli karbonhidratları diyetten uzaklaştırdığımız bir beslenme modelidir. FODMAP ismi bir kısaltmadır; fermente edilebilen oligosakkaritler, disakkariteler, monosakkaritler ve poliollerlere verilen isimdir. Bu karbonhidratlar suyu bağırsak içine çekme özelliğine sahiptirler. Aynı zamanda iyi emilemez, sindirilemezler. Tüketildikten sonra sindirim kanalı boyunca kalın bağırsağa kadar devam ederler, burada fermente olurlar ve sonucunda gaz oluşur. Gaz üretimi, şişkinliğe, rahatsızlığa ve karın ağrısına neden olur. Ek olarak, kalın bağırsak gazı ve artan su iletimi, ishale veya kabızlığa katkıda bulunabilir. FODMAP, IBS gibi sindirim bozukluklarının nedeni olmasa da gastrointestinal semptomları tetikleyebilir.

FODMAP Herkeste Rahatsızlık Yaratır Mı?

Son dönemdeki araştırmalar sonucu FODMAP’in tüm insanlarda zayıf bir şekilde emildiği ancak bazı kişilerin hiç problem yaşamadan tüketebildiği ama IBS gibi hastalıklarda bağırsakların alışılmadık derecede hassas olması nedeniyle şişkinlik, ağrı gaz, kramp, ishal veya kabızlık gibi rahatsız edici semptomlar yaşadığı düşünülmektedir. Kalın bağırsakta gaz veya sudan kaynaklanan şişkinlik veya gerilme semptomları tetikleyebilir.

Her insanın FODMAP’leri tolere etmek için bireysel bir eşiği vardır ve bazı yiyecekler diğerlerinden daha fazla sorun oluşturabilir.

FODMAP

OLİGOSAKKARİTLER: FRUKTANLAR, GOS

Bu oligosakkaritleri sindiremiyoruz çünkü vücudumuzda sindirebilecek enzimlere sahip değiliz. FOS ve GOS içeren besinlere örnek verirsek; enginar, kuşkonmaz, brüksel lahanası, brokoli, pancar, lahana, sarımsak, soğan, buğday, nohut, elma, kavun… Aynı zamanlarda fruktanlar işlenmiş gıdalara da inülin, oligofruktoz, frukto-oligosakkarid formunda eklenir.

DİSAKKARİTLER: LAKTOZ

Laktoz genetik, etnik köken(Asyalı, Afrikalı Amerikalı, Yerli Amerikalı vb) gibi faktörlerden ya da diğer bağırsak bozukluklarından dolayı yetersiz laktaz seviyesinden etkilenebilen tek FODMAP bileşenidir. Laktoz; yoğurt, süt, peynir, dondurma gibi yiyeceklerde bulunur.

MONOSAKKARİTLER; FRUKTOZ

Fruktoz bir basit şekerdir. Eşit miktarda glikoz ve fruktoz içeren besinler yenilirse glikoz fruktozun tamamen emilmesine yardımcı olur. Sindirim kanalındaki fruktoz miktarı glikoz miktarından fazla olduğunda emilim yöntemi farklılaşır. Bu 2. emilim yöntemi bazı kişilerde yetersizdir ve fruktoz emilim sorununa yol açar. Bu durumda fruktoz emilemeden kalın bağırsakta fermentasyona uğrar. Bunun sonucunda bahsettiğimiz rahatsızlık veren durumlar yaşanabilmektedir. Fruktoz içeren besinler; elma, kiraz, kuşkonmaz, enginar, bezelye, bal ve yüksek fruktozlu mısır şurubudur.

POLİOLLER; MANNİTOL, SORBİTOL

Bağırsak bariyerinden emilmeleri yavaştır. Tüketilenin sadece yaklaşık üçte biri aslında bağırsaklarımızda emilir. Pek çok “düşük enerjili besinlere” özellikle de şekersiz sakız ve diş macunlarına tatlandırıcı olarak eklenir. Örneğin; elma, kayısı, kiraz, armut, nektarin, şeftali, erik, kuru erik, karpuz, avokado, karnabahar, mantarlar, kar bezelye ve yapay tatlandırıcılar sorbitol, mannitol, maltitol ve ksilitoldür. Sorbitol meyvelerde daha yaygın olarak bulunur. Mannitol sebzelerde daha yaygın olarak bulunur.

Düşük Fodmap Diyeti için Yapılması Gereken Bir Test Var Mı?

Hidrojen/metan nefes testi, fruktoz, laktoz ve sorbitolü bağırsaklarınızın etkili bir şekilde emip emmediğini değerlendirmek için kullanılabilirsiniz. Ancak nefes testleri gerekli değildir. Direk olarak doktor ya da diyetisyen tavsiyesi ile düşük FODMAP diyeti uygulamanız da yardımcı olabilir. Diyetisyeniniz tarafından belirlenen bir düşük FODMAP diyeti uygulayabilir ve daha sonra semptomlardan kurtulmak için hangi gıdalardan kaçınmanız gerektiği belirleyebilirsiniz. Bu süreç, emilim derecenizi belirlemenize yardımcı olacak böylece yüksek miktarda FODMAP içeren gıdaları semptomları göstermeyecek şekilde uygun miktarlarda tüketmeniz sağlanacaktır.

Kimler Düşük FODMAP Diyeti Uygulayabilir?  FODMAP Diyeti Hangi Hastalara Önerilmektedir?

Düşük FODMAP diyeti Avustralya’da diyetisyen Dr. Sue Shepherd ve gastroenterolog Dr. Peter Gibson tarafından geliştirilmiştir ve IBS için etkili bir diyet tedavisi olarak giderek daha fazla tanınmaktadır. Düşük FODMAP diyeti, IBS gibi fonksiyonel bağırsak bozuklukları olan kişiler için tasarlanmıştır ve sağlıklı bir bireyseniz hiçbir fayda sağlayamayabilirsiniz. Çalışmalar düşük FODMAP diyeti uygulamanın IBS hastalarının %75’inde gastrointestinal semptomları azaltabileceğini gösteriyor.

***Hastaların %70’ini İBS hastaları oluşturmaktadır.

• İBS (remisyon döneminde iken)
• Çölyak hastaları (genelde İBS ile örtüşen bulgularda)
• Gastroparesis(mide tembelliği)(İBS ile örtüşen bulgularda)
• İnce bağırsaklarda aşırı miktarda bakteri çoğalması yani SİBO

Düşük FODMAP diyetini hangi semptomlarda uygulayabilirsiniz?

• Şişkinlik
• Geğirme
• Distansiyon(hava ve gaz sebebiyle yaşanan iç organlarda şişkinlik)
• Gaz
• Karın ağrısı
• Mide bulantısı
• İshal

Tam eliminasyon, diyete yanıtın değerlendirilmesinde en etkili yöntemdir. Yanıtı değerlendirmek için FODMAP diyeti minimum 2 hafta uygulanmalıdır. Besinlerin yeniden bağırsaklara tanıtılmasından önce 2-6 hafta boyunca katı diyet uygulamasını öneriyoruz.

Hazır olduğunuzda, 6 hafta boyunca diyete başlayın ve uygulayın. Gıda etiketlerini okuyun.

Yüksek FODMAP meyve/sebze, HFCS, bal, inülin, buğday, soya vb. ile yapılan gıdalardan kaçının. Ancak, içindekiler bölümünün en sonunda yüksek bir FODMAP gıdası listeleniyorsa, bu gıdanın FODMAP içeriği yüksek olmayabilir. Çünkü içindekiler bölümü gıdanın içinde en çok bulunan maddeden en az olana doğru sıralanır. İçinde buğday, arpa veya çavdar bulunmadığı için glutensiz tahıllar satın alın. Bununla birlikte, odak noktası sınırlamak olduğu için katı bir glütensiz diyet uygulamanız gerekmez. Çünkü gluten bir FODMAP değildir. Bu yiyecekleri yedikten sonra semptomlarınız varsa, düşük laktozlu süt ürünleri için porsiyon boyutlarını küçük miktarlarla ve düşük FODMAP meyve/sebzelerini öğün başına tenis topu boyutu ile sınırlayın. Çünkü semptomlar, aynı anda çok miktarda FODMAP yemenizle ilgili olabilir. Diyet sırasında kabızlık geliştirirseniz, yulaf ezmesi gibi lif açısından zengin düşük FODMAP gıdaları ekleyin. Aynı zamanda bol su içmelisiniz. Deneme bittikten sonra, semptomlarınızı “tetikleyebilecek” gıdaları belirlemek için yüksek FODMAP gıdalarını birer birer diyete küçük miktarlarda eklemelisiniz. Varsa bu yiyecekleri sınırlayın.

Fodmap Diyeti Bir Yaşam Tarzı Diyeti Midir?

Hayır. Bu diyet genellikle 2-8 hafta süreyle öneriyoruz.  Birçok insanın diyeti serbestleştirilebilir ve yalnızca birkaç yüksek FODMAP gıdasından büyük miktarlarda kaçınması gerekebilir.

Unutulmaması gereken en önemli şeylerden biri FODMAP’ler doğal prebiyotiklerdir, yani gastrointestinal sistemde iyi bakterilerin büyümesini teşvik ederler. Örneğin çalışmalar, fruktanların ve GOS’un bifidobakteriler gibi iyi bakterilerin büyümesini teşvik edebileceğini göstermiştir. Bu nedenle diyet sadece ilk 2-6 haftalık dönemde semptomlar düzelene kadar sıkı bir şekilde uygulamalısınız. Ancak küçük miktarlarda FODMAP’lerin yeniden tüketilmesi esastır ve diyetisyeniniz tarafından ilerleme değerlendirilmeli, hangi gıdaların kademeli olarak diyetinize yeniden eklenebileceği konusunda sizi yönlendirmelidir. Çünkü FODMAP’lerin yeniden tanıtılması süreci çok kişiseldir. Örneğin yalnızca bir FODMAP içeren bir gıda ile yeniden tanıtma dönemine başlanmalıdır. Örneğin, bir elma hem poliol hem de fruktoz içerir ve başlangıç ​​için uygun bir seçim olmaz. Mango, yalnızca fruktoz içerdiğinden bu dönem içim uygun bir seçim olacaktır. Yeniden tanıttığınız besinleri de küçük ölçülerde ve az sıklıkta tüketmelisiniz. Örneğin sarımsağın gastrointestinal rahatsızlığa neden olup olmadığını belirlemek için yemeğinize birkaç diş değil bunun yerine, ilk başta 1/2 diş vb gibi küçük miktarlarda ekleyin.

Düşük FODMAP diyeti biraz kısıtlayıcıdır ancak dikkatli bir planlama ile yeterli besin tüketimini sağlayabilirsiniz. Diyetisyeniniz ayrıca vitamin ve mineral takviyelerinin gerekliliği ve uygunluğu konusunda da tavsiyelerde bulunacaktır. Laktoz intoleransından muzdarip kişiler için kalsiyum ve D vitamini gereksinimlerini karşılamak eskiden zordu. Ancak laktozsuz süt ürünlerinin mevcudiyeti ile uygun miktarda laktozsuz süt, koyu yeşil yapraklı sebzeler, yağlı balıklar kullanarak, yeterli kalsiyumu tüketmek çok daha kolay.

Düşük FODMAP diyeti en iyi şekilde, bir diyetisyen gözetiminde uygulanır. FODMAP’lerin IBS’deki rolüne ve belirli gıdaların FODMAP içeriğine ilişkin ek araştırmalar sürekli olarak ortaya çıkmaktadır. 

UYARI: Bu İnternet Sitesi içeriğinde yer alan makale ve yazılar Diyetisyen Özge Bayraktar’a ait olup 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. Kaynak göstermeden kullanılamaz.